Αμεδαίος

I

(Amedeo). Όνομα Ιταλών ηγεμόνων του οίκου της Σαβοΐας (11ος-15ος αι.).

1. Α. A’(1000 – 1060). Κόμης της Σαβοΐας, γιος και διάδοχος του Ουμβέρτου του Λευκόχειρα, γενάρχη του οίκου, που πρώτος συγκρότησε το φέουδο –αργότερα κρατίδιο– της Σαβοΐας.

2. Α. Β’ (; – 1080). Κόμης της Σαβοΐας (1060-80), ανιψιός του Α’. Μαζί με τη μητέρα του Αδελαΐδα βοήθησε στη συμφιλίωση του γαμπρού του αυτοκράτορα Ερρίκου Δ’ με τον πάπα Z’. Από τη μητέρα του κληρονόμησε το Πεδεμόντιο, περιοχή πολύ σημαντική για τον έλεγχο των Άλπεων.

3. Α. Γ΄ (1095 – 1148). Κόμης της Σαβοΐας (1103-48), γιος του Ουμβέρτου Γ’. Πήρε μέρος στη B’ σταυροφορία με αρχηγό τον Λουδοβίκο Ζ’ και διακρίθηκε στην πολιορκία της Δαμασκού. Πέθανε κατά την επιστροφή του στη Λευκωσία της Κύπρου.

4. Α. Δ’ (1197 – 1253). Κόμης της Σαβοΐας (1233-53). Προσάρτησε στη χώρα του το Καβούρ, το Λάνζο, το Αλπινιάνο, την Κουμιάνα, το Μπαρντ και το Ρίβολι. Υποστήριξε τον Φρειδερίκο B’ κατά του πάπα και προάχθηκε από αυτόν σε δούκα του Σαμπλέ και της Αόστης.

5. Α. Ε’, ο Μέγας (1249 – 1323). Κόμης της Σαβοΐας (1285-1323). Προσάρτησε στη χώρα του την Μπρες και κατέλαβε το κάτω Φοσινί (1308). Συνόδευσε τον Φίλιππο τον Ωραίο στον πόλεμο της Φλάνδρας και το 1315 ανάγκασε τους Τούρκους να λύσουν την πολιορκία της Ρόδου.

6. Α. ΣΤ’, ο Πράσινος Κόμης (1334 – 1383). Κόμης της Σαβοΐας (1343-83). Διακρίθηκε ως πολέμαρχος και επέκτεινε τις κτήσεις του προς τα δυτικά και προς την κοιλάδα του Πάδου. Το 1363 οργάνωσε εκστρατεία για να βοηθήσει τον αιχμάλωτο των Βουλγάρων αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ιωάννη Ε’ Παλαιολόγο, τον οποίο απελευθέρωσε. Πέθανε από πανώλη, ενώ πολεμούσε εναντίον των Αραγονίων της Νάπολης.

7. Α. Z’, ο Κόκκινος Κόμης (1360 – 1391). Κόμης της Σαβοΐας (1383-91). Γιος και διάδοχος του προηγούμενου, προσάρτησε την κομητεία της Νίκαιας (1388) και εξασφάλισε έτσι στη χώρα του έξοδο προς τη θάλασσα. Προέβαλε αξιώσεις στη διαδοχή των φραγκικών κτήσεων της Πελοποννήσου ως συγγενής των κληρονόμων του Βιλεαρδουίνου της Αχαΐας. Κατόρθωσε μάλιστα να συμφωνήσει με τον δεσπότη του Μιστρά Θωμά Παλαιολόγο και έστειλε πρέσβεις στην Πελοπόννησο, ένας από τους οποίους του υπέβαλε ένα είδος απογραφής (Α. Κατάλογος)με πληροφορίες για κάθε φέουδο της ηγεμονίας της Αχαΐας. Τα σχέδιά του όμως ναυάγησαν, επειδή η Βενετία αρνήθηκε να του παραχωρήσει πλοία.

8. Α. Η’ (1383 – 1451). Κόμης της Σαβοΐας, γιος του Z’. Ανακηρύχθηκε δούκας (1416-34) από τον αυτοκράτορα Σιγισμούνδο. Υπήρξε σοφός και δίκαιος μονάρχης και στις μέρες του η χώρα του γνώρισε μακρά περίοδο ειρήνης και ευημερίας. Θεωρείται μάλιστα ο πραγματικός δημιουργός του κράτους της Σαβοΐας. Το 1430 εξέδωσε τους Καταστατικούς νόμους της Σαβοΐας, πραγματικό σύνταγμα του νέου κράτους. Το 1434 αποσύρθηκε ξαφνικά στο μοναστήρι του Ριπάιγ, αφού ανέθεσε την αρχή στον γιο του. Το 1439, η σύνοδος της Βασιλείας καθαίρεσε τον Ευγένιο Δ’ και εξέλεξε πάπα τον Α., που δέχτηκε το αξίωμα με το όνομα Φήλιξ E’. Έμεινε πάπας για εννιά χρόνια, αλλά δεν πήγε ποτέ στη Ρώμη και μεγάλο μέρος της Ιταλίας τον θεωρούσε αντίπαπα. Το 1447, όταν πέθανε o Ευγένιος, ο Α. αναγκάστηκε να παραιτηθεί από το αξίωμά του, γιατί στο μεταξύ εξελέγη νόμιμος πάπας o Νικόλαος E’, και αποσύρθηκε πάλι στο ερημητήριό του μέχρι τον θάνατό του.

9. Α. Θ’, ο Πανευτυχής (1435 – 1472). Δούκας της Σαβοΐας (1465-72). Διαδέχτηκε τον πατέρα του Λουδοβίκο B’ και παντρεύτηκε τη Γιολάνδα της Γαλλίας, αδελφή του Λουδοβίκου Θ’. Υπήρξε συνετός και φιλάνθρωπος ηγεμόνας, έπασχε όμως από επιληψία και αναγκάστηκε να αναθέσει την αντιβασιλεία στη γυναίκα του, γεγονός που επέτρεψε στον αδελφό της να επιβάλει σταδιακά την κηδεμονία του στη Σαβοΐα. Ο Α. ανακηρύχθηκε άγιος της Σαβοΐας ύστερα από άδεια που δόθηκε από τον πάπα Ινοκέντιο ΙΑ’.

Νόμισμα της εποχής του κόμη Αμεδαίου Α’ της Σαβοΐας, στη μία όψη του οποίου απεικονίζεται ο Ιταλός ηγεμόνας.

II

Όνομα πολλών μελών του ιταλικού ηγεμονικού οίκου της Αόστης.

O κυριότερος ήταν ο Α. Α’, Φερδινάνδος-Μαρία, βασιλιάς της Ισπανίας στο διάστημα 1870-73. Ήταν δεύτερος γιος του Βίκτορα Εμμανουήλ B’ της Ιταλίας. Γεννήθηκε και πέθανε στο Τορίνο (1845 – 1890). Μετά από μια αποτυχημένη προσπάθεια να ανακηρυχθεί διάδοχος της Ελλάδας, υποδείχτηκε από τον Ισπανό στρατάρχη Πριμ ως βασιλιάς της Ισπανίας. H ισπανική συνέλευση επικύρωσε την εκλογή του με διαφορά μόλις μίας ψήφου (191 υπέρ – 190 κατά). Στο σύντομο διάστημα της βασιλείας του αντιμετώπισε πολλές δυσκολίες. Τελικά, η Καρλική επανάσταση τον ανάγκασε να παραιτηθεί και να γυρίσει στην Αόστη (Φεβρουάριος 1873).